Włodzimierz Przerwa-Tetmajer
W 2023 r. przypada 100. rocznica śmierci znakomitego krakowskiego artysty Włodzimierza Przerwy-Tetmajera (ur. 31 grudnia 1861 r. w Harklowej, zm. 26 grudnia 1923 r. w Krakowie) – malarza, grafika, poety, prozaika, dramaturga, scenografa, publicysty, działacza politycznego aktywnie zaangażowanego w walkę o niepodległość Polski, człowieka o ogromnej odwadze i sile charakteru, wspaniałego męża, ojca i przyjaciela" - napisano w uchwale Senatu.
Włodzimierz Tetmajer (1861-1923) był synem Adolfa i jego pierwszej żony, która zmarła jednaście dni po urodzeniu dziecka, Leonii Kobrickiej. Od początku było wiadomo, że jest wszechstronnie uzdolniony. O ile jego ojciec pisywał co najwyżej okolicznościowe wiersze, to Włodzimierz wydał kilka tomików poezji, a ponadto dokonywał przekładów literatury starożytnej, malował, studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych oraz filologię klasyczną w Wiedniu, Monachium, Paryżu i Rzymie. Jednak w 1890 roku wywołał skandal, kiedy postanowił wziąć ślub z Anną Mikołajczak – córką gospodarza z podkrakowskich Bronowic. Przydałoby się tu krótkie wyjaśnienie. W tamtym czasie artyści, a w szczególności malarze zachwycali się wiejskością. Wyprawa w plenery do Bronowic, choć dziś jest to dzielnica Krakowa, trwała co najmniej dwa dni, gdyż po zmroku nie miał kto odwieźć panów artystów z powrotem do miasta. Z tego względu malarze korzystali z gościny bronowickich gospodarzy. Nie była to też tak ciemna wieś jak by się mogło wydawać. Były to dawne dobra kościelne, w których chłopi mieli więcej swobody i nierzadko potrafili czytać i pisać. Niemniej ślub Tetmajera z Mikołajczykówną był mezaliansem, którego ani „Krakówek”, ani nestor rodu Tetmajerów nie mogli zaakceptować. Gdy już skandal związany ze ślubem Tetmajera ucichł, pojawił się nowy. W jego ślady postanowił bowiem pójść poeta Lucjan Rydel. W dodatku, jego wybranką została siostra Anny Tetmajer – Jadwiga Mikołajczykówna. Wesele młodej pary, które stało się inspiracją dla słynnego dramatu Stanisława Wyspiańskiego, odbyło się w bronowickim domu Włodzimierza, który postanowił kupić Rydel. Tetmajerowie zaś przeprowadzili się do sąsiedniego pofranciszkańskiego dworku, dziś nazywanego „Tetmajerówką”.
Zwrócono uwagę, że "w jego dziełach malarskich odzwierciedla się znamienna dla okresu Młodej Polski fascynacja rodzimym folklorem". "Ważną częścią jego spuścizny są także zaprojektowane i wykonane przez niego polichromie w siedmiu obiektach sakralnych oraz ilustracje książkowe. Tworzył także scenografie dla Teatru Miejskiego w Krakowie. Na dorobek literacki Włodzimierza Przerwy-Tetmajera składają się utwory prozą oraz tomiki poezji, w tym +Przeznaczenie. Syna mojego pZwrócono uwagę, że "w jego dziełach malarskich odzwierciedla się znamienna dla okresu Młodej Polski fascynacja rodzimym folklorem". "Ważną częścią jego spuścizny są także zaprojektowane i wykonane przez niego polichromie w siedmiu obiektach sakralnych oraz ilustracje książkowe. Tworzył także scenografie dla Teatru Miejskiego w Krakowie. Na dorobek literacki Włodzimierza Przerwy-Tetmajera składają się utwory prozą oraz tomiki poezji, w tym +Przeznaczenie. Syna mojego pamięci+, tomik poświęcony synowi poety Janowi, który zginął w 1920 r., walcząc w obronie Polski przeciwko nawale bolszewickiej. Włodzimierz Przerwa-Tetmajer z powodzeniem uprawiał też publicystykę. Trudnił się upowszechnianiem wśród mieszkańców wsi wiedzy o zabytkach historycznych, w tym o katedrze wawelskiej. Badał zwyczaje i obyczaje ludowe, a także dokumentował słownictwo chłopów podkrakowskich. Założył Szkołę Sztuk Pięknych i Przemysłu Artystycznego dla Kobiet, w której wykładał" - przypomniano. amięci+, tomik poświęcony synowi poety Janowi, który zginął w 1920 r., walcząc w obronie Polski przeciwko nawale bolszewickiej. Włodzimierz Przerwa-Tetmajer z powodzeniem uprawiał też publicystykę. Trudnił się upowszechnianiem wśród mieszkańców wsi wiedzy o zabytkach historycznych, w tym o katedrze wawelskiej. Badał zwyczaje i obyczaje ludowe, a także dokumentował słownictwo chłopów podkrakowskich. Założył Szkołę Sztuk Pięknych i Przemysłu Artystycznego dla Kobiet, w której wykładał" - przypomniano.
Trwale wpisał się także w dzieje polskiego życia politycznego jako pełen pasji polityk i patriota. Włodzimierz Tetmajer był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego, w 1911 r. został posłem parlamentu austriackiego z ramienia PSL. W grudniu 1913 r., w trakcie rozłamu w PSL, opowiedział się po stronie orientacji solidarystycznej i niepodległościowej i został współzałożycielem frakcji PSL-Piast, a następnie prezesem towarzystwa "Strzelec" w Krakowie.
Włodzimierz Tetmajer został powołany przez naczelnika Józefa Piłsudskiego do Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Pośmiertnie, zarządzeniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 1930 r., został odznaczony Krzyżem Niepodległości, a za zasługi położone w walkach o prawa Polski do Śląska, Gwiazdą Górnośląską.
Chociaż Tetmajerowie byli bogatą ziemiańską rodziną, to Włodzimierz nie mógł już liczyć na nic z tej fortuny. Młodzi małżonkowie byli zatem zdani tylko na siebie. Mieszkali kątem w wiejskiej chałupie Mikołajczaka. Dopiero w 1894 roku na polu teścia Włodzimierz wybudował dwór. Był bardzo skromny, drobnoszlachecki – cztery izby z sienią, dach kryty strzechą.
Pomimo że Włodzimierz żył biednie, to był bardzogościny. Krakowscy artyści często go odwiedzali i przesiadywali w bronowickim dworku długie godziny, racząc się tutejszą wódką. Czasami było to trochę uciążliwe, dlatego Tetmajerowie niekiedy zamykali dom i gdy pojawiali się goście ukrywali się w ogrodzie lub zbożu do momentu aż zrezygnowani gości sobie pójdą.
Komentarze
Prześlij komentarz