Koncepcja miasta regeneracyjnego.Profesor Tadeusz Markowski Katedra Zrządzania Miastem i Regionem, Uniwersytet Łódzki Dyscyplina; Geografia Ekonomiczna i Gospodarka Przestrzenna

 

Koncepcja miasta regeneracyjnego

Zdaniem Schuringa „Miasta regeneracyjne mają zasadniczo za zadanie wzmacniać pro-środowiskowe regenerujące relacje między miastami a systemem naturalnym, od którego zasobów one zależą, a także wspierać społeczności miejskie, jako głównych beneficjentów tego procesu. Operacjonalizacja i wdrożenie koncepcji miast regeneracyjnych wymaga ekologizacji sektorów produkcji, konsumpcji i budownictwa, a także zasobooszczędnego wykorzystania materiałów i dóbr naturalnych. Konieczne jest myślenie projektowe, które stawia ludzi w centrum każdego procesu planowania. Dlatego planowanie nowych miast, a także modernizacja istniejących musi ulec głębokiej zmianie paradygmatu. Metabolizm miejski musi zostać przekształcony z nieefektywnego i marnotrawnego liniowego systemu wejścia-wyjścia w zasobooszczędny i regeneracyjny system o obiegu zamkniętym, w połączeniu z procesem planowania przestrzennego, który zapewnia wystarczająco dużo miejsca na kreatywny i niezaplanowany rozwój” (Stefan Schurig https://medium.com/thebeammagazine/regenerative-cities-an-urban-concept-whose-time-has-come-e08b5271ccf8 23. 12. 2022)

Nowy paradygmat ma zmniejszyć rozbieżności między coraz bardziej dynamicznym światem funkcji a fizycznym zagospodarowaniem. I właśnie ten układ fizycznego zagospodarowania wymaga zapewnienia systemowych możliwości regeneracyjnych pod kątem potrzeb dynamicznych i zmiennych funkcji. Konieczny jest powrót do praw natury. W przyrodzie istoty żywe rządzą się zasadą maksymalnej efektywności w przemianach i wykorzystaniu materii i energii. Człowiek w dotychczasowej działalności gospodarczej sprzyja przyśpieszonej entropii, gdyż jego rachunek nie jest związany z optymalizacją życia, tylko wytwarzaniem produktów, które na rynku pozwalają producentom na gromadzenie wartości, które są synonimem bogactwa, władzy, wolności.

Aktualny system rynkowy; dezinformuje, eksploatuje depozyty minerałów, rozprasza i deponuje zużyte produkty (śmieci). Ale to w nowym metabolizmie także rynek (ale już sprawny) musi informować o efektywności energetycznej i materiałowej i kosztach redukcji (katabolizmu) i wprowadzaniu materii do ponownego obiegu. Stworzenie (a nie zastępowanie) sprawnego rynku jest zadaniem władz publicznych (państwa). Każde miasto przyszłości musi być miastem nowoczesnej wytwórczości. Ośrodkiem, który staje się eksporterem zielonej energii i produkcji, w tym dóbr wirtualnych. Warunek samowystarczalności energetycznej i wymóg eksportu tego zasobu i innych produktów, może być spełniony jeśli „nowe miasta industrialne” wraz z biznesem stworzą pionierską tkankę urbanistyczną zdolną do współtworzenia energii odnawialnej. Nowe modele generowania energii w miastach regeneracyjnych będą bazowały na źródłach odnawialnych. Przewaga tego systemu wynika z postępu technologicznego, opłacalności rynkowej i możliwości realnej demonopolizacji systemów produkcji na zasadach rynkowej konkurencji, dzięki której następuje przyśpieszenie przepływu strumienia innowacji. Rozproszone systemy wywarzania energii mają większy potencjał do zapewnienia odporności systemów miejskich.

Miasto regeneracyjne nowego paradygmatu to miasto, które w swoistym cyklu życia wytwarzanych produktów bierze pod uwagę przestrzenne i środowiskowe skutki globalnych procesów wytwarzania, wymiany, konsumpcji i recyklingu. Korzystając z dorobku biologii i medycyny możemy powiedzieć, że chodzi tu o „Nowy metabolizm miast”. Warto pokusić się o zdefiniowanie nowych reguł tego zintegrowanego miejskiego metabolizmu. Będzie to ważny wkład do racjonalizacji polityk miejskich w wymiarach lokalnych i globalnych. Zręby takiego podejścia już rozwija światowa urbanistyka. Prostą definicję metabolizmu miejskiego znajdziemy w Wikipedii. „Metabolizm miejski to model ułatwiający opis i analizę przepływów materiałów i energii w miastach, na przykład przeprowadzony w analizie przepływu materiałów w mieście. Zapewnia badaczom ramy metaforyczne do badania interakcji między systemami naturalnymi i ludzkimi w określonych regionach”.

Utrzymanie określonego stanu równowagi wewnętrznej organizacji - a w naszym przypadku organizmu miejskiego - nie jest jednak podstawowym celem jej działania. Nadrzędnym długookresowym celem jest natomiast, podobnie jak w wypadku organizmów biologicznych – przetrwanie. Aby przetrwać, organizm (miasto) musi ewoluować i regenerować swoje struktury wraz ze zmieniającym się otoczeniem. Procesowi ciągłych, wymuszanych zewnętrznych zmian towarzyszy jednak stała, wewnętrzna tendencja do utrzymywania na każdym etapie rozwojowym stanu homeostazy.

W metabolizmie komórek w organizmach żywych mamy do czynienia z tzw. szlakami metabolizmu czyli seriami połączonych przemian materii i energii. Jeden szlak to szlak anaboliczny budujący produkty a drugi szlak do szlak rozkładu (redukcji) tzw. kataboliczny. Niedokończone produkty i procesy rozkładu są wydalane i stanowią podstawę do dalszych metabolicznych procesów redukcji tj., budowy w domykającym się systemie ekologicznej równowagi. Ten proces przyrodniczego metabolizmu znakomicie nadaje się jako instrukcja do zarządzania przepływem w mieście jego sferą wytwórczą i redukcyjną, z określonymi punktami przetwarzania tj. „miejscami” budowy anabolicznej i redukcji katabolicznej. Metabolizm miasta to zbiór mechanizmów i procesów, które zachodzą w systemie miejskim i u jego poszczególnych użytkowników, których zadaniem jest pozyskiwanie i wykorzystywanie energii z dostarczanych organizmowi miejskiemu składników mineralnych (zasobów). A zatem miasto regeneracyjne to miasto o sprawnym metabolizmie wykorzystujące (posiadające) mechanizmy homeostazy układu.

W teorii organizacji zakłada się, że firma podobnie, jak każdy organizm biologiczny, dąży do osiągnięcia stanu wewnętrznej równowagi dynamicznej (czyli właśnie homeostazy). Stan ten firma osiąga wówczas, gdy są realizowane przyjęte przez nią wewnętrzne normy działania. https://mfiles.pl/pl/index.php/Homeostaza (encyklopedia zarządzania). W miastach homeostazę (równowagę) będą zapewniać nowoczesne inteligentne technologie cyfrowe. Istotą jednak homeostazy miasta jest jego kapitał społeczny (relacyjny), i nowoczesne mechanizmy społecznej kontroli, które muszą wymuszać korekty działań systemu i wpływać na sprawność systemu zarządzania. Chcemy, aby pojęcie sprawność oznaczało świadomy proces partnerskiego zarządzania ze strony społeczności terytorialnej w dostosowywaniu swojego miejskiego środowiska życia do zmiennych uwarunkowań i tworzenia nowego systemu wartości (kultury) gwarantującego rozwój sustensywny. Takie miasto unika nadmiernych kosztów kryzysów, działa w wielu aspektach prewencyjnie do pewnych stanów (wyzwań). Szybciej reaguje na skutki kryzysu a tym samym ogranicza ich kumulatywny charakter. Sprawny metabolizm układu zurbanizowanego podnosi także jego rezylientność. Podstawą sprawnego metabolizmu jest zrównoważona struktura przestrzenna, demograficzno-społeczna i gospodarcza. Metabolizm miasta regeneracyjnego ma zapewnić sprawność procesów pod kątem gospodarowania i bytowania mieszkańców z jednoczesną minimalizacja entropii systemu.