Bitwa pod Kurskiem, bitwa czołgów, gdzie zatrzymano machinę wojenną III Rzeszy.

 

  5 lipca mija rocznica bitwy pod Kurskiem , jednej z przełomowych bitew II wojny światowej.

Bitwa przeszła do historii jako największa bitwa pancerna. 

Jak doszło do bitwy? 

Otóż po bitwie pod Stalingradem i kampanii zimowej 1942/43 roku front wschodni zatrzymał się z powodu wyczerpania sił obu stron oraz wiosennych roztopów podczas których transport był utrudniony a czasami niemożliwy.

Armia Czerwona i Wehrmacht postanowiły wykorzystać przerwę                       i  przygotować wojska do kampanii 1943 roku.

W tym miejscu należy powiedzieć , że ówczesne operacje toczono w ten sposób, że ok. 2-3 miesiące przygotowano operację a trwała ok. 1 miesiąca. Po tym czasie   nie nadążają z uzupełnieniem strat osobowych i sprzętu co powodowało  wygaszanie ofensywy i przejście do obrony.

Strona niemiecka po dyskusjach przyjęła pogląd  A. Hitlera o przygotowaniu ofensywy na ograniczonym froncie celem przywrócenia inicjatywy dla Wehrmachtu.

Po stronie radzieckiej początkowo chciano kontynuować walki na wzór operacji zimowych, jednak postanowiono początkowo obroną osłabić siły niemieckie a następnie przeprowadzić kontrofensywę . Tę opcję poparł Józef Stalin. 

W wyniku operacji zimowych w rejonie Kurska powstało wybrzuszenie skierowane na zachód.

Obie strony dostrzegły w tym miejscu szansę na zrealizowanie swoich zamiarów.

Niemcy mogły zastosować ulubiony manewr operacyjny w stylu Kann(ulubiony manewr jeszcze pruskiego Sztabu Generalnego) tzn. dwustronne okrążenie przeciwnika przy uderzeniu z podstawy wybrzuszenia. Zwolennikiem tego manewru był szef Sztabu Generalnego gen. Kurt Zeitzler i jego zdanie przeważyło.

Armia Czerwona także postanowiła wykorzystać  łuk kurski gdyż uważano, że Niemcy będą chcieli zaatakować w tym miejscu. Wszystkie informacje wywiadowcze pozyskane przez Stawkę(naczelne dowództwo ACZ.)utwierdzały w przekonaniu o ataku Wehrmachtu w tym rejonie.

Niemcy ostateczną decyzję podjęli 15 kwietnia nadając operacji nazwę „Cytadela”. Termin rozpoczęcia kilkakrotnie przesuwano by dopracować organizacyjnie oraz dostarczyć nowy sprzęt który zaczął wchodzić na wyposażenie jak czołgi „Tygrys” , „Pantera” i in.

Ale przesunięcie terminu rozpoczęcia pozwolił wojskom radzieckim na przygotowanie potężnej obrony. Po raz pierwszy Armia Czerwona przygotowała trzy linie obrony w strefie działania Frontów.(Tytułem przypomnienia – pierwsza linia obrony jest to taktyczna   strefa obrony -  sięga ok. 10 km..Najczęściej po przełamaniu strefy taktycznej wchodziły wojska w przestrzeń operacyjną gdzie mogły swobodnie posuwać się naprzód jeśli nie można było użyć odwodów.)Wojska radzieckie budując kolejne linie obrony pozbawiły Niemców możliwości szybkiego manewru(czym do tej pory górowali zwykle nad Armią Czerwoną).

Północny występ bronił Front Centralny pod dowództwem Konstantego Rokossowskiego a koordynatorem był Georgij Żukow.

Na południu bronił się Front Woroneski pod dowództwem Nikołaja Watutina a koordynatorem był Aleksander Wasilewski.

Nowością było stworzenie odwodowego Frontu Stepowego pod dowództwem Iwana Koniewa. Front ten w założeniach miał być użyty do kontrofensywy po wyczerpaniu się sił niemieckich.

N wojska Frontu Centralnego nacierać miały wojska niemieckiej Grupy Armii „Środek” pod dowództwem feldmarszałka Gunther von Kluge.

N wojska Frontu Woroneskiego miał nacierać wojska Grupy Armii „Południe „ pod dowództwem feldmarszałka Ericha  von Mansteina.

5 lipca 1943 roku rozpoczęła się bitwa.

Ok. godziny 2.30 K. Rokossowski postanowił ostrzelać pozycje niemieckie uprzedzając natarcie nieprzyjaciela. Decyzja spowodowała dezorganizację w przygotowaniach niemieckich opóźniając atak o kilka godzin.

Ciekawostką jest , że w tym czasie na stanowisku dowodzenia przebywał G. Żukow (formalnie przełożony), który uchylił się od wzięcia odpowiedzialności polecając zdecydować  K. Rokossowskiemu.

Walki na północy toczyły się na kierunku Ponyri – Kursk. Główne uderzenie poszło na pozycje 13 i 70 Armii. Po tygodniu działań Niemcy włamali głębokość 10-12 kilometrów. Powstrzymani w rejonie  Olchowatki  wycofali się na pozycje wyjściowe.  W walkach główną rolę odegrały czołgi oraz ogromne nasycenie artylerii(w tym ppanc).

Na południu po ciężkich kilkudniowych walkach Niemcom udało się włamać głębiej . Żołnierze radzieccy musieli opuścić pierwszą linię obrony. W nocy z 11/12 lipca 1943 roku w rejonie Prochorowki  główne siły pancerne Armii Czerwonej i Wehrmachtu zajęły pozycję .

!2 lipca rano czołgi radzieckie przeszły do natarcia, po odparci ataku radzieckiego Niemcy z kolei przeszli do kontrnatarcia. Po bardzo zaciętych walkach bitwa została nierozstrzygnięta. Bitwa ta była największym starciem czołgów w II wojnie światowej.

 Następstwem był rozkaz A. Hitlera z 17.07.1943 o wycofaniu się wojsk na pozycje wyjściowe. 

Po krótkim odpoczynku  Armia Czerwona przeszła do ofensywy.

 Wojska radzieckie wyzwoliły 5.08. 1943 roku Biełgorod i Orzeł . Bitwa  zakończyła się 23 sierpnia po wyzwoleniu  Charkowa.

Z bitwą związana jest kilka momentów wymagających wyjaśnienia.                      

  Wprowadzenie do boju „Tygrysa” - często sugeruje się,że to był pierwszy bój. Na szczęście w ręce wojsk radzieckich wpadło wcześniej kilka egzemplarzy co pozwoliło  przygotować wojska na spotkanie z nimi. Z Tygrysami walka była często toczona na bardzo bliskich odległościach ,nawet do 50 m gdyż nowe pociski do armaty 76 mm nie były skuteczne na dalszych odległościach. Ówczesny typowy sposób walki to 300-600 m. Straty T-34 musiały być duże.

Następna  opinia -200 Panter  doznało usterek i nie wzięły udziału w walce. Czołgi dla których był to chrzest bojowy były jednak na bieżąco naprawiane i walczyły przez całą bitwę(ale Niemcy zadowoleni byli dopiero z wersji D w 44 roku).      

Kolejna zagadka – dlaczego A. Hitler przegrał bitwę. Lądowanie aliantów na Sycylii jak tłumaczono nie wymagało przesunięcia na wyspę Korpusu Pancernego. Korpus Pancerny w tej wersji był stworzony do szerokiego i gwałtownego manewru idealnie sprawdzając się na stepach Związku Radzieckiego.

  W górach  mogą działać czołgi ale na skalę taktyczną wspomagając inne jednostki. We Włoszech za pagórkiem jest dolina, jedna droga , kilometr dalej rzeczka, następna górka i od nowa to samo. 

Erich von Manstein chciał kontynuować bitwę widząc szanse na zwycięstwo. We wspomnieniach pisał, że A. Hitler ingerując w dowodzenie generałów spowodował klęskę. Teza ta po wojnie była popularna  i zapoczątkowana przez gen. Franza Haldera - byłego Szefa Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych.(OKH). 

Wynika z tego ,że gdyby  nie A. Hitler bylibyśmy w kolejce do gazu!?

Nie można zapominać , że w planowaniu na szczeblu strategicznym rola polityków jest pierwszoplanowa. Problemy zaczynają się gdy politycy wchodzą w szczegóły na niższych szczeblach dowodzenia.

Błędy Adolfa Hitlera są znane, ale jeszcze większe błędy popełnił Stalin – obaj paranoicy wchodzili w najdrobniejsze szczegóły chcąc wszystko wiedzieć i nad wszystkim mieć kontrolę. Z polityków państw walczących chyba tylko cesarz Hirohito nie zniżał  się do tak przyziemnych spraw.

Kto odniósł zwycięstwo? - pytanie to zadaje się dzisiaj sugerując, że skoro Armia Czerwona poniosła większe straty to Wehrmacht zwyciężył.

Straty radzieckie przez całą wojnę były wyższe niż niemieckie i w tej oraz w innych bitwach.(Na marginesie rozważań – Amerykanie obliczyli, że Niemcy byli skuteczniejsi w walce od ich wojsko 44% - a był to najlepszy wynik aliantów.) 

Problemem jest uzupełnianie strat o czym przekonał się Pyrrus, władca starożytnego Epiru. W ocenie zwycięstwa czy klęski powinno się oceniać realizację zamierzeń obu stron przed walką. Wojska radzieckie poniosły o wiele większe straty niż Niemcy ,jednak to Wehrmacht po raz pierwszy latem nie potrafił przełamać pozycji radzieckich. (zima, błoto było dotąd  sprzymierzeńcem wojsk radzieckich). 

Niemcy nadwyrężyły siły radzieckie ale nie potrafili powstrzymać kontrofensywy radzieckiej, która zakończyła się wyzwoleniem Kijowa w listopadzie 1943 roku.

Drugim celem miało być przejęcie inicjatywy. Niemcy do końca wojny już tylko reagowali a nie inicjowali.

 Dlatego bitwa na łuku kurskim zmieniła oblicze wojny na froncie wschodnim.